شعر دارای کیفیتی آهنگین است که گوش را می‌نوازد. برای درک شعر، باید آن را تجزیه کرده و هر قسمت را جداگانه بررسی کنید تا بتوانید معنای شعر را حقیقتا دریابید.
تجزیه و تحلیل شعر چیست؟
تجزیه و تحلیل شعر بررسی عناصر مستقل شعر به منظور درک اثر ادبی است. تجزیه و تحلیل خط به خط شعر، به شما امکان مطالعه‌ی ساختار، شکل، زبان، الگوی وزنی، و مضمون آن را می‌دهد. هدف از تحليل ادبي، تفسير معناي شعر و ارزيابي آن در سطح عميق تر است.
نکاتی که باید در حین تجزیه و تحلیل شعر در نظر گرفت
شعر شامل عناصر مختلفی مانند زبان، ریتم و ساختار است. آنها با هم داستان پیچیده‌ای را می‌سازند که منحصر به اشعار شاعرانه است. هنگام مطالعه عمیق اشعار، به این عناصر توجه کنید:
- مضمون: شعر اغلب از طریق زبان مجازی پیامی را منتقل میکند. ایده اصلی و موضوع، مضمون اصلی شعر را آشکار میکند.
- زبان: زبانف از انتخاب کلمه گرفته تا تصویرسازی، حال و هوا و لحن شعر را میسازد. نحوه چیدمان زبان بر ریتم شعر نیز تأثیر گذار است
- صوت و ریتم: الگوهای هجایی و تاکیدهای صدایی، الگوی وزنی شعر را میسازد
- ساختار: چارچوب ساختار شعر، بر نحوه خواندن آن تأثیر می‌گذارد. یک شاعر داستان خود را حول بند‌ها، نقطه سر خطها، الگوهای قافیه‌ای، علایم نگارشی و مکث‌ها میسازد.
- مفهوم: چرایی، چگونگی، چه زمانی و چه کسیِ شعر، هدف آن را مشخص میکند. برای کشف مفهوم شعر به این عناصر توجه کنید.
چگونه در هشت گام شعر را تجزیه و تحلیل کنیم.
خواندن شعر تجربه‌ای دلنشین است. اما برای آنکه متوجه شویم چگونه عناصر مختلف شعر با یکدیگر کار می‌کنند، باید کیفیتها و مشخصه‌های هر یک را مطالعه کنید.
- شعر را بخوانید. اولین باری که با شعر برخورد می‌کنید به آرامی آن را بخوانید و به نکات ظریف و جزئیاتی که ممکن است هنگام خواندن سریع آن را از دست بدهید، توجه کنید. عنوان شعر و ارتباط آن با معنای قطعه را بررسی کنید.
- شعر را بار دیگر با صدای بلند بخوانید. شعر با توجه به الگوهای ریتمیک آن برای خواندن با صدای بلند طراحی شده است. همانطور که یک شعر را با صدای بلند می‌خوانید، به چگونگی شکل دادن ریتم کلمات و هجاها گوش دهید.. به نحوه جریان یافتن کلمات از مصراعی به مصراعی دیگر، محل وقفه‌ها و قرارگیری تاکیدها گوش دهید.
- قافیه‌ها را مشخص کنید. اگر شعری دارای قافیه باشد یا به سبک شعر آزاد (یعنی بدون قافیه) نوشته شده باشد، فوراً متوجه می‌شوید. با اختصاص دادن یک حرف به مصراع‌های هم قافیه، الگوی قافیه را ترسیم کنید.
- شکل شعر را مشخص کنید. در تجزیه و تحلیل شعر خود، بر اساس عناصری که بررسی کرده‌اید، نوع شعری را که می‌خوانید، یادداشت کنید. به عنوان مثال، اگر شعری دارای سه رباعی (چهار بیتی) باشد که یک دوبیتی به دنبال آن آمده است، غزل نامیده می‌شود.
- زبان شعر را مطالعه کنید. شاعران برای ساختن شعرهای خود آگاهانه واژه‌هایی را انتخاب می‌کنند. هر کلمه و اهمیت آن را در ردیف و شعر بررسی کنید. اگر کلماتی وجود دارد که معنای آنها را نمی‌دانید، آنها را جستجو کنید. ببینید شاعر چگونه با استفاده از استعاره، تشبیه و زبان مجازی با زبان بازی میکند.
- محتوای شعر را مطالعه کنید. همانطور که زبان شعر را بررسی می‌کنید، به محتوا و پیام قطعه نگاه کنید تا مضمون آن را کشف کنید. زمان سروده شدن شعر را پیدا کنید تا مضمون تاریخی شعر را متوجه شوید. مکان و زبانی را که شعر به آن زبان نوشته شده، جویا شوید.
- راوی را مشخص کنید. سعی کنید راوی شعر را شناسایی کنید. آیا از دیدگاه اول شخص، دوم شخص یا سوم شخص سروده شده است؟ راوی چه لحنی را منتقل میکند؟ هویت راوی بر اساس دیدگاه شخصی او بر نحوه سراییدن شعر تأثیر می‌گذارد.
- شعر را مصراع به مصراع بازگویی کنید. در نهایت شعر را دوباره مرور کنید. با شروع از مصراع اول، هر بیت را بازنویسی کنید. به عبارت دیگر، معنی را تفسیر کنید و خلاصه خود را در حین خواندن یادداشت کنید. هنگامی که کل قطعه را مرور کردید، نوشته خود را بخوانید تا معنای شعر را درک کنید.
